In de laatste jaren wordt recyclen steeds meer aangeprezen als iets goeds voor de natuur, iets wat het verslechterende klimaat zal helpen. Toch is recyclen lang niet zo efficiënt als we zouden verwachten en is het dus geen oplossing voor het tegengaan van klimaatproblemen. Dit komt door iets genaamd ‘entropische degradatie’. In deze post zal ik in het kort uiteenzetten wat entropische degradatie is, hoe het werkt, en waarom recyclen hierdoor geen oplossing is.
Entropische degradatie
In de tuin groeit onkruid, relaties gaan kapot of bedrijven gaan failliet. Orde en controle zijn tijdelijk, en alles wat ooit heeft bestaan vergaat ooit weer. De langzame toename van dit vergaan, of wanorde, noemen wij entropische degradatie. Als je om je heen kijkt zal je zien dat entropie is dus overal te vinden is. Entropische degradatie ontstaat door de wetten van de thermodynamica. De tweede wet van thermodynamica vertelt ons dat entropie , of wanorde, toeneemt in gesloten systemen. Wanneer we het concept van entropische degradatie toepassen op recyclen ontstaat een fenomeen genaamd ‘downcycling’. Wanneer materialen gerecycled worden, verliezen ze hun structuur en ordening door toename in entropie. Dit verlies van orde zorgt voor een neerwaartse spiraal. Dit komt doordat we na elke recycling de materialen moeten scheiden uit steeds meer verdunde en ingewikkelde mengsels. Hierdoor wordt het steeds moeilijker en kost het meer energie. Uit veel onderzoek blijkt dan ook dat een groot deel van bijvoorbeeld metalen praktisch niet te recyclen zijn (zie afbeelding hiernaast), terwijl deze volop worden gebruikt in luxeproducten en al schaars zijn. Downcycling resulteert uiteindelijk in lagere kwaliteit van materialen, wat weer resulteert in lagere kwaliteitsproducten. Zo zal een stevige, hoogwaardige plastic fles veranderen in een wegwerpfles, waarna het plastic alleen nog kan worden gebruikt voor een pion of nepgrasmat. Laten we eens kijken naar een voorbeeld als we downcycling doorzetten op langer termijn: als 90% van een bepaald metaal gerecycled kan worden, betekent dit dat na 6 keer recyclen slechts 53% van het oorspronkelijke materiaal overblijft. Als we aannemen dat dit metaal relatief lang meegaat, bijvoorbeeld 30 jaar na elke recycling, dan zal na 200 jaar het oorspronkelijke stuk metaal nog maar de helft zijn van wat het ooit was. Na 1000 jaar zal dit zelfs maar 3% van het oorspronkelijke stuk metaal zijn. Ondanks dat dit voorbeeld nog uitgaat van een recyclebaar metaal, is er na een millennium vrijwel niks meer van over.
Bewust grondstofgebruik
Kortom, voor een duurzame toekomst zal recycling alleen niet voldoende zijn, maar moeten we veel bewuster zijn van ons grondstofgebruik. Zelf kunnen we dan ook al een hoop doen. Het belangrijkste lijkt het veranderen van onze levensstijl te zijn. Zo is de manier waarop wij omgaan met ons afval cruciaal (zie afbeelding hiernaast). Daarnaast moeten we stoppen met (het promoten van) overconsumptie. Er is veel bewijs dat overconsumptie meer negatieve dan positieve gevolgen heeft voor de consument, wat mensen kan aanmoedigen hun levensstijl hierin te veranderen. In de maatschappij, of de matrix zoals sommige het zouden noemen, moet duidelijk veel veranderen om duurzaam met onze grondstoffen om te gaan. Maar hoe kunnen we dit dan doen?
Waar beginnen we?
De overheid zou volgens onderzoek een grote re rol moeten nemen in het stimuleren van bewust gebruik van grondstoffen. Een van de eerste stappen zou kunnen zijn om het aantal vuilnisbakken voor stortplaatsen te verminderen en tegelijkertijd het aantal recycling- en compostbakken te verhogen. Door deze verandering worden mensen gestimuleerd om afval op een meer milieuvriendelijke manier te verwerken. Verder zou de overheid een strikte koolstofbelasting moeten hanteren, met mogelijk beloningen voor bedrijven en individuen die onder het koolstoflimiet blijven. Dit kan worden gedaan met subsidies voor vervuilingsbestrijding, wat zowel economische als milieubeloningen met zich meebrengt. Plastic tassen zouden volledig moeten worden afgeschaft, terwijl gemeenten een vergoeding per vuilniszak kunnen invoeren om mensen te motiveren minder afval te produceren en meer te recyclen. Daarnaast kunnen regelgevingen worden ingevoerd die bedrijven die voedsel verkopen verplichten om restanten te doneren of te composteren, waardoor voedselverspilling wordt verminderd en organisch afval wordt omgezet in waardevolle compost. Verder kunnen lokale overheden de milieuvervuiling verder verminderen mets tests van chemicaliën in lucht, water en bodem, met strenge handhaving om de naleving te waarborgen. Tot slot zouden zware boetes moeten worden ingesteld voor het verspreiden van niet-composteerbaar afval en belastingen voor verkeerd geplaatste afvalitems, waardoor de verantwoordelijkheid voor afvalvermindering bij individuen en bedrijven wordt gelegd.
Deze maatregelen klinken allemaal veelbelovend. Toch zal dit voornamelijk helpen met de omgang van afval, en het verantwoordelijkheden van mensen en bedrijven. Om harde veranderingen door te voeren zullen individuen hun levensstijl moeten aanpassen. Er wordt steeds duidelijker dat het verspreiden van informatie over een zero-waste levensstijl en bewuste omgang met onze grondstoffen een belangrijke rol gaan spelen in het veranderen van deze lifestyle. Wederom ligt een rol hierin bij overheden, maar ook scholen en andere grote instellingen, een rol moeten nemen. Toch ben alleen jij uiteindelijk verantwoordelijk voor jou eigen gebruik en afval, en heb jij de macht om nu al een kleine verandering te maken. Wil jij dus helpen? Begin dan bij jezelf! Bedenk je bij een aankoop wat de last op de aarde hiervan is, hergebruik iets in plaats van het nieuw te kopen, of geef dingen die je niet meer gebruikt een tweede leven.
Literatuurlijst
1. Street F. Entropy: the hidden force that complicates life. Farnam Street. Published March 3, 2024. https://fs.blog/entropy/#_ftnref2
2. Bakshi BR Jr, Gutowski TG, Sekulic DP, Camb. U. Press. Chapter for Thermodynamics and the Destruction of Resources. Camb. U. Press http://web.mit.edu/2.813/www/readings/RecyclingTGG.pdf
3. Helbig C, Huether J, Joachimsthaler C, et al. A terminology for downcycling. Journal of Industrial Ecology. 2022;26(4):1164-1174. doi:10.1111/jiec.13289
4. Johnstone IM. Limits of recycling. https://seniorsclimateactionnetwork.org/limits-of-recycling.html
5. Ritchie H, Roser M. FAQs on plastics. Our World in Data. Published February 2, 2024. https://ourworldindata.org/faq-on-plastics#:~:text=Plastics%20typically%20degrade%20in%20quality,use%20cycle%20as%20another%20product.
6. Werman PG. A wasteful disposition: how a consumerist society can slowly become Zero-Waste. Fordham Research Commons. https://research.library.fordham.edu/environ_2015/28/
7. Doran P. Doing More with Less: Ensuring Sustainable Consumption and Production. International Institute for Sustainable Development. https://www.iisd.org/articles/deep-dive/doing-more-less-ensuring-sustainable-consumption-and-production
8. Chang Y, Durante KM. Why consumers have everything but happiness: An evolutionary mismatch perspective. Current Opinion in Psychology. 2022;46:101347. doi:10.1016/j.copsyc.2022.101347
9. Goedemé T. KLIMAAT. https://oikos.be/wp-content/uploads/2021/10/k2_attachments_KLIMAAT_Goedeme.pdf
10. Papers R. CONSUMER BEHAVIOUR AND LIFESTYLE MARKETING. www.academia.edu. Published online July 19, 2021. https://www.academia.edu/50065039/CONSUMER_BEHAVIOUR_AND_LIFESTYLE_MARKETING